ایران استار: علی رغم آنکه رابطه ایران و آمریکا از هر حیث در یکی از بد بدترین نقطه‌های تاریخی خودش پس از انقلاب ۱۳۵۷ قرار دارد اما این دو کشور برای چندمین بار در یکی دوسال گذشته قصد دارند که زندانیان خود را مبادله کنند. خبرگزاری رویترز هم بر ای خبر صحه گذاشته و نوشته است که در مقابل آزادی سیروس عسگری استاد ایرانی متهم به نقض تحریم‌ها در آمریکا، مایکل وایت، افسر پیشین نیروی دریایی ایالات متحده که از سال ۲۰۱۸ میلادی در بازداشت ایران به سر می‌برد، آزاد خواهد شد.
دوران پرتنش
دونالد ترامپ در آمریکا پس از حضورش در کاخ سفید از سال ۲۰۱۶ به تدریج سخت ترین تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران وضع کرده که گسترده تر و شدیدتر از همه تحریم‌هایی است که در دوران روسای جمهور سابق آمریکا وضع شده بودند. مهمترین تحریم دولت ترامپ علیه فروش نفت ایران وضع شد که نتیجه آن کاهش فروش نفت ایران از بالای دو میلیون بشکه به زیر ۴۰۰ هزار بشکه در روز بود.
از طرفی در زمان آقای ترامپ، قاسم سلیمانی، مهمترین فرمانده نظامی ایران در حمله موشکی آمریکا کشته شد و ایران هم در حمله تلافی جویانه پایگاه عین الاسد، یکی از مقرهای نیروهای آمریکایی را با مشوک هدف قرار داد تا ایران آمریکا پس از نزدیک به سی سال دوباره تبادل آتش مستقیم نظامی داشته باشند.
پیشنهاد مذاکرات
علی رغم همه این تحولات پرتنش اما در دوران آقای ترامپ تبادل زندانی میان ایران و آمریکا هم در جریان بوده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران مهر ماه سال گذشته اعلام کرد فهرست اسامی کسانی که مایل است در جریان مبادله زندانیان با آمریکا آزاد شوند را برای این کشور ارسال کرده است.
در همان دوره زمانی محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران گفت بود که امیدوار است به زودی خبرهای خوبی درباره آزادی مسعود سلیمانی محقق ایرانی بشنود. سلیمانی هم مانند عسگری سال به ظن نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران در این کشور تحت بازداشت قرار گرفت.
در نهایت مقام‌های ایران و آمریکا در ۱۶ آذر سال ۱۳۹۸ تایید کردند که مبادله مسعود سلیمانی با ژیائو وانگ، شهروند آمریکایی محبوس در ایران انجام شده است.
رئیس جمهور آمریکا در واکنش به این تبادل از جمهوری اسلامی به دلیل مذاکرات منصفانه تشکر کرد. مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، هم از رویکرد سازنده ایران در این مذاکرات ابراز خشنودی کرد.
پیشتر و در خرداد ماه سال ۱۳۹۸ نیز ایران نزار زکا، شهروند لبنانی که اقامت دائم آمریکا دارد و به اتهام جاسوسی بازداشت و زندانی شده بود را آزاد کرد.
شرط محقق نشده
رفتارشناسی مقامات دولت ایران در مذاکرات تبادل زندانی و مذاکرات برجام با آمریکا نشان می‌دهد که آنها چندان هم به بالابردن سطح مذاکرات یا رسیدن به نتایج مهمتر به ویژه پس از تحریم‌های خرد کننده نفتی، بانکی و صنعتی ایران بی میل نیستند. اگرچه در این میان رهبر ایران هم فصل الخطاب مذاکره بود است و نه مقام‌های دولتی.
مقام های جمهوری اسلامی بلافاصه پس از آزادی وانگ اعلام کردند این کشور آماده مبادله زندانیان بیشتری با آمریکا است اما مذاکرات گسترده‌تر بر سر برنامه اتمی را به لغو تحریم ها منوط کرده اند. البته این اظهارات در واکنش به اظهارات ترامپ بود که پس از آزادی وانگ به طور تلویحی دولت ایران را به مذاکره بر سر مسائل مهم تری تشویق کرده و گفته بود: «دیدید، ما می توانیم با هم به توافق برسیم.»
البته ایران برای تبادل زندانی جدید از شرط لغو تحریم ها پایین آمده است زیر ا به نظر نمی رسد دولت آمریکا قصد داشته باشد در ازای آزادی یک زندانی خودش تحریم‌های هسته‌ای را لغو کند.
به هرحال سابقه تبادل زندانی میان آمریکا و ایران نشان داده که پس از هر تبادل زندانی فضای پرتنش میان ظرفین کمی تعدیل شده است و شاید هر دو طرف و به ویژه جمهوری اسلامی قصد دارند از فضا برای رسیدن به نتایج دیگری هم استفاده کنند.
تغییر نظر رهبری؟
سابقه مذاکرات برجام نشان داده که مذاکره با آمریکا در ایران در هر سطح و حوزه‌ای تنها با دستور رهبر جمهوری اسلامی ممکن است و این موضوع درباره مذاکرات مربوط به زنداانیان نیز صادق است کماینکه محمود علوی، وزیر اطلاعات ایران در سال ۱۳۹۵ گفته بود که با نظر آیت الله علی خامنه ای و تصمیم شورای عالی امنیت ملی از سوی وزارت اطلاعات درباره مبادله زندانیان ایرانی و آمریکایی با ایالات متحده مذاکره شده است.
اگرچه رهبر ایران در اردیبهشت سال ۱۳۹۸ اعلام کرد« همه مسئولان جمهوری اسلامی یک‌صدا معتقدند که با آمریکا در هیچ سطحی مذاکره نخواهد شد» اما به نظر می رسد با تبادل زندانی مجدد میان ایران و آمریکا، رهبر ایران هم به نوعی تصمیم گرفته که مذاکراتی میان دور کشور در جریان باشد.
آیت الله خامنه ای معتقد است یکی از اهداف عدم مذاکره به آمریکا این است که«ثابت کنیم فشار حداکثری هیچ ارزشی ندارد»
با این اوضاف باید منتظر نتایج مذاکرات تبادل زندانی شد و دید که آیا فشار حداکثری اقتصادی و سیاسی دولت ترامپ باعث شده رهبر جمهوری اسلامی به موضوعی فراتر از تبادل زندانی‌ها رضایت دهد و به قولی طرفین از روی رینگ به پشت میز می‌روند و به نتایج مهمتری برسند یا خیر.
دوران پرتنش
دونالد ترامپ در آمریکا پس از حضورش در کاخ سفید از سال ۲۰۱۶ به تدریج سخت ترین تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران وضع کرده که گسترده تر و شدیدتر از همه تحریم‌هایی است که در دوران روسای جمهور سابق آمریکا وضع شده بودند. مهمترین تحریم دولت ترامپ علیه فروش نفت ایران وضع شد که نتیجه آن کاهش فروش نفت ایران از بالای دو میلیون بشکه به زیر ۴۰۰ هزار بشکه در روز بود.
از طرفی در زمان آقای ترامپ، قاسم سلیمانی، مهمترین فرمانده نظامی ایران در حمله موشکی آمریکا کشته شد و ایران هم در حمله تلافی جویانه پایگاه عین الاسد، یکی از مقرهای نیروهای آمریکایی را با مشوک هدف قرار داد تا ایران آمریکا پس از نزدیک به سی سال دوباره تبادل آتش مستقیم نظامی داشته باشند.
پیشنهاد مذاکرات
علی رغم همه این تحولات پرتنش اما در دوران آقای ترامپ تبادل زندانی میان ایران و آمریکا هم در جریان بوده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران مهر ماه سال گذشته اعلام کرد فهرست اسامی کسانی که مایل است در جریان مبادله زندانیان با آمریکا آزاد شوند را برای این کشور ارسال کرده است.
در همان دوره زمانی محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران گفت بود که امیدوار است به زودی خبرهای خوبی درباره آزادی مسعود سلیمانی محقق ایرانی بشنود. سلیمانی هم مانند عسگری سال به ظن نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران در این کشور تحت بازداشت قرار گرفت.
در نهایت مقام‌های ایران و آمریکا در ۱۶ آذر سال ۱۳۹۸ تایید کردند که مبادله مسعود سلیمانی با ژیائو وانگ، شهروند آمریکایی محبوس در ایران انجام شده است.
رئیس جمهور آمریکا در واکنش به این تبادل از جمهوری اسلامی به دلیل مذاکرات منصفانه تشکر کرد. مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، هم از رویکرد سازنده ایران در این مذاکرات ابراز خشنودی کرد.
پیشتر و در خرداد ماه سال ۱۳۹۸ نیز ایران نزار زکا، شهروند لبنانی که اقامت دائم آمریکا دارد و به اتهام جاسوسی بازداشت و زندانی شده بود را آزاد کرد.
شرط محقق نشده
رفتارشناسی مقامات دولت ایران در مذاکرات تبادل زندانی و مذاکرات برجام با آمریکا نشان می‌دهد که آنها چندان هم به بالابردن سطح مذاکرات یا رسیدن به نتایج مهمتر به ویژه پس از تحریم‌های خرد کننده نفتی، بانکی و صنعتی ایران بی میل نیستند. اگرچه در این میان رهبر ایران هم فصل الخطاب مذاکره بود است و نه مقام‌های دولتی.
مقام های جمهوری اسلامی بلافاصه پس از آزادی وانگ اعلام کردند این کشور آماده مبادله زندانیان بیشتری با آمریکا است اما مذاکرات گسترده‌تر بر سر برنامه اتمی را به لغو تحریم ها منوط کرده اند. البته این اظهارات در واکنش به اظهارات ترامپ بود که پس از آزادی وانگ به طور تلویحی دولت ایران را به مذاکره بر سر مسائل مهم تری تشویق کرده و گفته بود: «دیدید، ما می توانیم با هم به توافق برسیم.»
البته ایران برای تبادل زندانی جدید از شرط لغو تحریم ها پایین آمده است زیر ا به نظر نمی رسد دولت آمریکا قصد داشته باشد در ازای آزادی یک زندانی خودش تحریم‌های هسته‌ای را لغو کند.
به هرحال سابقه تبادل زندانی میان آمریکا و ایران نشان داده که پس از هر تبادل زندانی فضای پرتنش میان ظرفین کمی تعدیل شده است و شاید هر دو طرف و به ویژه جمهوری اسلامی قصد دارند از فضا برای رسیدن به نتایج دیگری هم استفاده کنند.
تغییر نظر رهبری؟
سابقه مذاکرات برجام نشان داده که مذاکره با آمریکا در ایران در هر سطح و حوزه‌ای تنها با دستور رهبر جمهوری اسلامی ممکن است و این موضوع درباره مذاکرات مربوط به زنداانیان نیز صادق است کماینکه محمود علوی، وزیر اطلاعات ایران در سال ۱۳۹۵ گفته بود که با نظر آیت الله علی خامنه ای و تصمیم شورای عالی امنیت ملی از سوی وزارت اطلاعات درباره مبادله زندانیان ایرانی و آمریکایی با ایالات متحده مذاکره شده است.
اگرچه رهبر ایران در اردیبهشت سال ۱۳۹۸ اعلام کرد« همه مسئولان جمهوری اسلامی یک‌صدا معتقدند که با آمریکا در هیچ سطحی مذاکره نخواهد شد» اما به نظر می رسد با تبادل زندانی مجدد میان ایران و آمریکا، رهبر ایران هم به نوعی تصمیم گرفته که مذاکراتی میان دور کشور در جریان باشد.
آیت الله خامنه ای معتقد است یکی از اهداف عدم مذاکره به آمریکا این است که«ثابت کنیم فشار حداکثری هیچ ارزشی ندارد»
با این اوضاف باید منتظر نتایج مذاکرات تبادل زندانی شد و دید که آیا فشار حداکثری اقتصادی و سیاسی دولت ترامپ باعث شده رهبر جمهوری اسلامی به موضوعی فراتر از تبادل زندانی‌ها رضایت دهد و به قولی طرفین از روی رینگ به پشت میز می‌روند و به نتایج مهمتری برسند یا خیر.
