یکی دیگر از شرقشناسان پُرکار که یادش نکردهام هلموت ریتر آلمانی است. ایشان متخصص در مطالعات ایرانی و اسلامی میباشد
قبل از شرح سرگذشت و آثار این خاورشناس نامی باید به عرض برسانم که در دوره آغازین پادشاهی خاندان پهلوی که علاقه فرهیختگان ایرانی به تاریخ و تمدن و فرهنگ ایرانی بیش از پیش نمود پیدا کرد گروهی از باسوادان ما چنین گمان کردند که تمدن و فرهنگ ایرانی پیش از دوران اسلام والاتر و درخشندهتر از دوره بعد از حمله اعراب به ایران بوده. شیفتگی به تاریخ و زبان و فرهنگ ایران باستان که بجای خود قابل تقدیر است نباید ما را از درخشش فرهنگی ایرانی بعد از اسلام غافل گرداند، به طور مثال و به گواهی خاورشناسان خارجی و ایرانشناسان داخلی سهم ایران از تمدن عظیم اسلامی بیش از خود اعراب است که اسلام از میان آنان ظهور کرده بوده است و در این مورد در همین سلسله مقالات که شرح خاورشناسان غربی است گواهی کنت گوبینو وهنری کربن و هانری ماسه از خاورشناسان فرانسوی گواه گفته من است و اکثر سرآمدان ادبیات و فلسفه و هنر و معماری و زبانشناسی و خطاطی و موسیقی و تاریخنگاران و حتی علوم حوزوی حوزه وسیع مطالعات اسلامی از ایرانیان بودهاند و بر همه روشن است که پایهگزاران فقه تسنن و نویسندگان کتب صحاح سته و پیشوایان مذاهب چهارگانه اهل سنت و مؤالفین کتب اساسی اربعه اهل تشیع از ایرانیان بودهاند و هر دو رشته تمدن و فرهنگ ایران باستان و ایران دوران اسلامی باعث افتخار ایرانیان است.
شعرای بزرگ ما از فردوسی و نظامی و ناصر خسرو و عطار و خیام و مولوی و سعدی و حافظ و هاتف اصفهانی و فیلسوفان ما از بوعلی سینا و فخررازی محمدبن زکریا رازی و جامی و ملاصدرا و حاج ملاهادی سبزواری عینالقضات و باباطاهر و شیخ بهاء و میرداماد و ملامحسن فیض و لاهیجی و شیخ احمد احسائی و جلوه و جلالالدین آشتیانی و بزرگان و سردارانی چون ابومسلم خراسانی و بابک خرم دین و بزرگانی چون ابنمقفع و میرزا ابوالقاسم فراهانی و میرزا تقیخان امیرکبیر و دکتر محمد مصدق و ادیبان وشاعران معاصر مانند ملکالشعرا محمدتقی بهار و پسرش مهرداد بهار و ایرج میرزا و علی اسفندیاری (نیما یوشیج) و پروین اعتصامی و قرةالعین قزوینی وهنرمندانی چون بهزاد و میرعلی، کمالالملک و دانشمندانی مانند احمد کسروی، مجتبی مینوی تهرانی، شیخ آقا بزرگ تهرانی صاحبالذریعه، ذبیح بهروز، حبیبالله نوبخت، استاد ابراهیم پورداود، دکتر محمد معین، علامه علیاکبر دهخدا، علامه محمد قزوینی، بدیعالزمان فروزانفر، سید حسین نصر، استاد عباس اقبال آشتیانی، محمد علی فروغی و سیدحسن تقیزاده، ایرج افشار، حبیب یغمائی و نویسندگان طراز اولی چون صادق هدایت، سید محمد علی جمالزاده، محمود دولت آبادی، دکتر پرویز ناتل خانلری و سعید نفیسی و استادانی مثل جلال الدین همائی و علی اصغر حکمت و حسن پیرنیا و احسان یارشاطر و جلال آلاحمد و علامه علیاکبر دهخدا و جلال خالقی مطلق و جلیل دوستخواه و دکتر ماهیار نوابی و دکتر بهمن سرکاراتی و دکتر بهرام فرهوشی و انقلابیونی چون ستارخان و باقرخان میرزا آقاخان کرمانی و شهیدان راه وطن چون ثقةالاسلم تبریزی و کلیه شهدای ایران در جنگهای ایران وروس و جنگهای اول و دوم جهانی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و جنگها و مبارزات انقلابی و دینی و غیره. موسیقیدانانی همآنند میرزا علیاکبر فراهانی و پسرانش و ابوالحسن صبا و علینقی وزیری و روحالله خالقی و استادانی چون دکتر ذبیحالله صفا و دکتر محمد جواد مشکور و رشید یاسمی و دکتر تقی ارانی و احسان طبری و میرزا فتحعلی آخوندزاده و هزاران دانشمند و فیلسوف و مجتهدان دینی و مفسر و محدث و فقیه اصولی و اخباری و لغتشناس و علمای حوزههای علمی اصفهان و شیراز و تهران و قم و مشهد و تبریز و ادیب و شاعر و مورخ و نویسنده و نقاش و خطاط و فرشباف و آینهکار و مّذهب (تذهیب کار) و معمار و کاشیساز و خواننده و آهنگساز و موسیقیدان و بازیگران تاتر و سینما و تمام رشتههای علمی وهنری و پزشکی و مخترع و مهندس و حرفههای دیگر که همه آنها مربوط به دوران اسلامی ایران هستند بسیاری از آنها تربیت شده همین مدارس علمیه و تحصیلکرده حوزوی و دانشگاهی در ایران و تجلیل از فرهنگ ایران باستان و تاریخ و فرهنگ پیش از اسلام نباید باعث چشمپوشی از این گروه عظیم فرهنگساز و تمدنساز پس از اسلام گردد.
مثل این که مقدمه این بخش بیش از اندازه طولانی شده. از خوانندگان عزیز از این طغیان قلم و جوشش احساسات پوزش میطلبم و میروم بر سر اصل مطلب.
هلموت ریتر (Ritter, Helmot) 1892-1971 مطالعات ایرانی و اسلامی. از اهالی آلمان، متولد در 27 فوریه 1821 در شهر "هسیشه- لیتناو"(Hessisch- Lichtenau) از شهرهای آلمان. پس از تحصیلات ابتدائی و متوسطه وارد دانشگاه هاله شد و نزد کارل بروکلمان و کاله و سپس در دانشگاه استراسبورگ نزد تئودور نولدکه (Th,Noldeke) و لیتمان (E. Littmann ) به تحصیل پرداخت. در سال 1913 دستیار پروفسور بکر (C.H.Bekker) در دانشگاه "بُن" بود و در 1916 نزد وی به اخذ درجه دکتری نائل آمد. در خلال جنگ دوم جهانی در عراق سمت مترجمی داشت و در سال 1918 به ترکیه رفت و به گردآوری نسخههای خطی و اشعار فارسی موجود در کتابخانه استانبول پرداخت. در سال 1919 تا 1926 استاد دانشگاه هامبورگ در آلمان بود، سپس به استانبول برگشت و سرپرستی انجمن شرقشناسان آلمانی را به عهده گرفت. از سال 1935 تا 1948 در دارالفنون استانبول به تدریس پرداخت. در سال 1948 به آلمان برگشت و نشریه "شرقشناسی" را به راه انداخت. از 1948 تا 1956 ریاست دانشکده ادبیات دانشگاه فرانکفورت را عهدهدار بود و در سال 1957 به قاهره پایتخت مصر سفر نمود. ریتر به زبانهای فارسی، ترکی و عربی آشنا بوده و نشریه "اسلام" زیر نظر او انتشار مییافت و سرانجام در 19 ماه مه 1971 در شهر تانوس(Taunus ( در آلمان درگذشت. (1).
روزنامه اطلاعات چاپ تهران در روز چهارشنبه 21/4/96 در مقالهای با عنوان "آشنائی با ایرانشناسان" (هلموت ریتر) به قلم مجدالدین کیوانی درباره این خاورشناس ایرانشناس و اسلامشناس آورده است که: هلموت ریتر خاورشناس آلمانی در 27 فوریه 1892 در آلمان، در خاندانی اهل علم و دین به دنیا آمد. تنی چند از نیاکان او از جمله پدر و دو برادرش کشیش بودند. برادر ارشدش گرهارد از تاریخ شناسان مشهور بود. هلموت زبانهای لاتینی و یونانی را در دبیرستان آموخت و تحصیلات دانشگاهی را در دانشگاههای"هاله" و"استراسبورگ" نزد دانشمندانی چون کارل بروکلمان ونولدکه و دیگران در رشته خاورشناسی طی نمود. پس از تحصیلات شرقشناسی و اخذ مدارک در موسسه تاریخ و فرهنگ مشرق زمین در هامبورگ به عنوان پژوهشگر مشغول کار شد و در 1914 به دانشگاه ّبن برای گذرانیدن دوره دکترا راه یافت. در زمان تحصیل در این دانشگاه بود که به ارتش فرا خوانده شد و به استانبول رفت مدتی در آنجا و سپس در فلسطین به مترجمی اززبان ترکی، عربی و فارسی پرداخت و در ضمن خدمت برای ارتش، پایاننامه دکترای خودرا با عنوان "فرهنگ عربی علوم بازرگانی" به پایان رساند و در 1919 برای احراز کرسی شرقشناسی به دانشگاه هامبورگ دعوت شد.
کارهای عمده هلموت تاریخ ادبیات فارسی وعربی و تهیه فهرست نسخ خطی و نشر مشکلترین متون فارسی و عربی در رشته های الهیات، فلسفه، زبانشناسی فارسی، عربی و ترکی، لهجهشناسی و تاریخ فرهنگ عامه و تاتر و موسیقی بود. وی در زمان فعالیت خود به عضویت بسیاری از انجمنها و فرهنگستانهای علمی و فرهنگی در کشورهای مختلف شرقی واروپائی درآمد. و همچنین از دیگر فعالیتهای آکادمیک او نشر منتخباتی از آثار ابوحامد غزالی از جمله "کیمیای سعادت" و تحلیل تشبیه در شعر نظامی گنجوی و نوشتههای فارسی و عربی درباره عشق دنیوی و عشق عرفانی در آثار سُهروردی، عطار، جلالالدین مولوی و فرق الشیعه نوبختی و هفت پیکر نظامی و معرفی چهار اثر عطار نیشابوری (منطقالطیر و اسرارنامه و مصیبتنامه و الهینامه) و تحقیقاتی درباره ابوریحان بیرونی و پنج جلد کتاب درباره زبان مسیحیان یعقوبی در سوریه میتوان نام برد (2).
در سایت اینترنتی پایگاه مجلات تخصصی نور هفت مقاله از هلموت ریتر که به زبان فارسی ترجمه شده است، به شرح زیر فهرست گردیده است:
1- دیوانگان در آثار عطار، ترجمه عباس زریابخوئی، مجله معارف شماره 11 فروردین- آبان 1346ص129-150.
2- نزاع دیوانگان با خدا، ترجمه نصرالله پورجوادی، مجله نشر دانش، فروردین و اردیبهشت 1366 شماره 39 صص6-17.
3- دریای جان، ترجمه عباس زریاب خوئی مجله کیهان فرهنگی شماره 120 فروردین واردیبهشت 1374 صص70-93.
5-آغاز فرقه حروفیه، ترجمه حشمت مّوید. فصلنامه فرهنگ ایران زمین سال 1341 شماره 1ص319-393.
6- ابوریحان بیرونی و کتاب پاتنجلی، مجله یغما اردیبهشت سال1333 .ص06-66.
7- ابوریحان بیرونی وکتاب پاتنجلی فروردین 1333صص9-15که نویسنده این مقالات همه هلموت ریتر است (3).
نگاهی به نوشتهها وتحقیقات هلموت ریتر:
1- تلخیص وترجمه "کیمیای سعادت" از امام محمد غّزالی، چاپ 1923.
2- "درباره زبان تصویر گونه نظامی" چاپ 1927.
3- "درباره متن مثنوی" چاپ 1928.
4- "درباره مسئله اصالت رباعیات خّیام".
5- "اقتباسهائی از اشعار فارسی" چاپ 1932.
6- "گفتههای بایزید بسطامی" چاپ 1954.
7- "جلالالدین رومی" چاپ 1965.
8-"متونی آذربایجانی برای شناخت فرهنگ عامیانه شمال ایران" چاپ 1939.
9-"فِرَقالّشیعه" تالیف حسنابن النوبختی، (تصحیح)چاپ 1931.
10- هفت پیکر، حماسهای شاعرانه از نظامی گنجوی، (تصحیح با همکاری) چاپ 1934.
11- "الهی نامه" ازفریدالدین عطار (تصحیح) چاپ 1940.
12- "پژوهشهائی در تاریخ پایبندی به دین اسلام/ سرآغاز فرقه حروفیه" چاپ 1954.
13-"دریای جان، سیری در آراء واحوال شیخ فریدالدین عطار" چاپ 1955. این کتاب توسط عباس زریاب خوئی و مهر آفاق بایبوردی، به زبان فارسی ترجمه و در سال1374 از سوی انتشارات بینالمللی الهدی در تهران چاپ شده است.
14-" ابوسعید فضلاللهبن ابیالخیر" چاپ 1960.
15- کتاب "سوانحالعّشاق" (تصحیح" از 1932 مطبعه معارف، استانبول. و بسیاری از مقالات وکتب درباره ترکیه و اسلام و میان رودان (بینالنهرین) و لغتشناسی و ویراش نشریه اسلام، چاپ برلین و نشریه شرقشناسی چاپ استانبول.
منابع وماخذ:
1-گروه مؤلفان ومترجمان: فرهنگ خاورشناسان جلد 4 ص500-501 چاپ تهران 1388 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- سایت روزنامه اطلاعات چاپ تهران مقاله مجدالدین کیوانی به نقل از دانشنامه زبان و ادب فارسی.
3- سایت اینترنتی مجلات تخصصی نور.
۱- ماسک ان-۹۵ بزنید، کرونا از ماسکهای معمولی رد میشود. ۲- فیلتر هوای قوی هپا بگذارید. ۳- تا جایی که میتوانید از مردم حذر کنید. ۴- تغذیه خوب و سالم داشته باشید، مقادیر زیاد ویتامین C و D مصرف کنید. ۵- بسیار ورزش کنید. ۶- اگر توانستید حتما واکسن بزنید.
درباره نویسنده/هنرمند
Mohammad Akhtari محمد علی اختری سردفتر باز نشسته اسنادرسمی ، ساکن تورنتو است 905-758-9325 |
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو
ویراستار اول: آرش مقدم؛ ویراستار نهایی: پر ابراهیمی - ویراستاری موقت: عباس حسنلو