زمانی که شخص زیر فشارهای شدید انتقادی بی‌مورد قرار می‌گیرد، واقعاً چه باید بکند؟ بدون شک باید یاد بگیرد که جواب انتقادات و مزاحمت‌های افراد دیگر را بدهد. موارد زیادی پیش می‌آید که انتقاد‌کننده هدفش اصلاح موضوع نیست بلکه کوبیدن شخص مخاطب است. بعضی مواقع انتقاد در زمینه‌های مختلف و موضوع مورد انتقاد حاصلی نداشته و دست‌آوردی بدنبال ندارد. لیکن برخی بسیار آسان نسبت به آنهائی‌که کار کرده‌اند، زحمت کشیده‌اند و نتیجه کارشان برای دیگران روشن بوده است حمله می‌کنند. به نظر می‌رسد که این افراد در زمینه مورد انتقاد کار باارزشی نکرده‌اند اما برای جلوگیری از پرسش‌ها و نظرات دیگران خود پیش از دیگران اقدام به انتقادهای بی‌پایه می‌نمایند. البته اگر انتقاد سازنده باشد که ضروری و با‌ارزش است و باعث می‌شود که شخص کوشش نماید تا عملکرد خود را بهتر نماید. متاسفانه انتقادات و پرسش‌های نادرست شخصی را که مورد انتقاد قرار گرفته ناراحت می‌کند و به او کمکی نمی‌شود.
متاسفانه افرادی که خود‌باوری پایین و ضعیفی دارند بیشتر از دیگران مورد اهانت و انتقاد دیگران قرار می‌گیرند. این افراد باید یاد بگیرند و متوجه شوند که علت احساس بی‌ارزش نمودن آنها، انتقادات مختلف نمودن از خود آنهاست. یعنی خود بیش از دیگران خود را پایین آورده و از خود انتقاد نموده‌اند. در چنین مواردی شخص مکالمات درونی خود را دارد و به صورت مداوم با خود حرف می‌زند و خود را بسیار شدید و غیر‌واقعی محکوم می‌کند. چنین فردی با اینگونه انتقادات درونی با زبانی تیز و خشن خود را مورد حمله قرار می‌دهد.
این افراد از انتقادات دیگران به شدت ناراحت می‌شوند، اما هرگز تکنیک‌های موثری برای روبرو شدن با این انتقادات را یاد نگرفته‌اند. حال کوشش می‌کنم که اهمیت تسلط بر هنر گفتگو کردن را در هنگام روبرو شدن با توهین‌های کلامی و عدم حمایت دیگران را به صورت موثر و غیر‌دفاعی و بدون پایین آوردن خودباوری یادآور شوم.

بسیاری از واقعه‌هایی که باعث افسردگی و نیز پایین آوردن اطمینان افراد می‌شوند بوسیله این انتقادات بیرونی بوجود می‌آیند. چرا انتقاد برای بعضی از افراد انقدر آزار دهنده و ناراحت کننده است، در حالیکه افراد دیگر در برابر بسیاری از حملات آزار دهنده خیلی ناراحت نمی‌شوند. در این نوشته کوشش می‌‌کنم که رمز مخفی افرادی که با عدم حمایت دیگران مواجه می‌شوند و هرگز ترسی به خود راه نمی‌دهند را روشن نماییم. به شما قدم‌های عینی ویژه‌ای را نشان می‌دهم که به این مزاحمت‌ها تسلط پیدا نمائید و نیز آسیب‌پذیری خود را از انتقادات رها نمائید. برای موفقیت و تسلط و ترس از انتقاد و مقدار متوسطی تمرین لازم است که البته چندان هم مشکل نیست. شما بایستی مهارت‌های لازم را یاد بگیرید و نتیجه مثبتی را در بهبود خودباوری پایین پیدا نمائید.

قبل از هر چیز اجازه دهید به شما بگویم که چرا انتقاد ‌برای بعضی از افراد بسیار ناراحت‌کننده‌تر از دیگران است.
‌در وهله اول شخص باید تشخیص دهد که این دیگران نیستند و یا نکات انتقادی آنها نیست که شخص را به شدت ناراحت می‌کند. تکرار می‌کنم که هرگز حتی یک مورد هم در زندگی فرد وجود ندارد که حرف‌های انتقادی افراد دیگر حتی کمترین اثر را در ناراحت کردن او داشته‌ باشد. مهم نیست که چقدر حرف‌های دیگران خشن، آزارگر و یا گستاخانه باشد اما آنها چنان قدرتی ندارند که شخص را ناراحت نمایند و یا کوچکترین ناراحتی را برای فرد بوجود آورند. البته به نظر شما این جملات بسیار بی‌معنی هستند که مثلاً دیگران نمی‌توانند ما را با حرف‌های تلخ خود به شدت ناراحت کنند. اما من به شما اطمینان می‌دهم که اگر بگویم تنها یک فرد در دنیا وجود دارد که شما را پایین می‌آورد و آن کسی نیست جز شخص خودتان این درست شبیه نوشته‌های پیش بود که اشا‌ره نمودم هیچکس نمی‌تواند شما را خشمگین نماید بلکه این شخص شما است که خودتان را خشمگین و عصبانی می‌کند.
حال می‌توان پرسید که چگونه عمل می‌شود. زمانی‌که شخصی از شما انتقاد می‌کند افکار منفی خاصی به‌طور خودکار در ذهن شما پیدا می‌شود و واکنش‌های عاطفی شما با این افکار بوجود می‌آید و نه با آنچه که فردی به شما گفته است. افکاری که شما را ناراحت می‌کند حاوی همان نوع اشتباهات ذهنی شما است. منظور از اشتباهات ذهنی انحراف‌ها و قلب ماهیت موضوعات و برداشت‌های شما است. این افکار انحرافی مثل تعمیم افراطی، فکر همه یا هیچ داشتن (سیاه و سفید)، و یا تصفیه‌های ذهنی و برچسب‌زدن و غیره می‌باشد. مثلاً‌ دلیل اصلی دستپاچگی و نگرانی یک فرد ممکن است حاصل تعبیر و تغییر کردن از یک حادثه وحشتناک مثل(اتومبیل) باشد. او به خود می‌گوید که من چقدر ناشی بودم که تصادف کردم. چرا اینطور می‌شود. زیرا شخص ناگهان به نتیجه‌گیری می‌پردازد. و یا ممکن است آنچه را که از شخص دیگر شنیده باشد غلو کند و فکر کند که دیگر نمی‌تواند کاری کند که اشتباهات رفتاری خود را اصلاح نماید. او به همین صورت ناخودآگاه و غیر‌منطقی فکر می‌کند که طرد شده و همه چیز تمام گشته است. او به صورت جدی روی اشتباه خود متمرکز می‌شود.

- اولین قدم برای تسلط بر ترس از انتقاد این است که باید به جریانات ذهنی خود توجه نمائید. یاد بگیرید که افکار منفی خود را زمانی‌که مورد انتقاد قرار می‌گیرید تشخیص دهید. البته مفیدتر اینکه آنها را روی کاغذی بنویسید. این باعث می‌شود که افکار خودتان را بهتر تجزیه و تحلیل نمایید و پیدا کنید که از کجا فکر شما اشتباه و یا غیرمنطقی بوده است. و در بخشی دیگر از همان صفحه کاغذ پاسخ‌های منطقی که بیشتر قابل قبول و کمتر ناراحت‌کننده است را بنویسید. به احتمال زیاد حالا دیگر شما یاد می‌گیرید که درباره آن موضوع و موقعیت خاص بیشتر واقع‌بین باشید. در نتیجه افکار و کوشش‌های خود را برای کشف حالت بد خود صرف نمی‌کنید و خواهید توانست که انرژی خود را صرف هدف‌های خود و حل مشکلات دیگر نمائید. به علاوه می‌توانید قدم‌هایی برای تغییر رفتار خود بردارید تا در آینده چنین اشتباهی در مورد خود نکنید. این به شما اطمینان بیشتری می‌دهد و کمک می‌کند که بر ترس‌ها و ناکامل بودن خود تسلط پیدا نمائید.

فراموش نکنید اگر افراد از شما انتقادی بنمایند، انتقاد آنها شاید درست و شاید غلط باشد اگر حرف‌های آنها اشتباه باشد، شما نباید به هیچ وجه ناراحت شوید. در واقع شما چرا باید ناراحت شوید در حالیکه دیگری اشتباهی کرده و اشتباهی گفته است. این اشتباه او بوده و نه شما. آیا شما انتظار دارید که آن شخص کامل و بی‌عیب باشد؟ حال اگر انتقاد او درست باشد، باز هم دلیل ندارد که شما احساس ناراحتی شدید بنمائید. شما هم نباید انتظار داشته باشید که کامل هستید. فقط اشتباه خود را متوجه شوید و هر نوع قدمی که فکر می‌کنید آنرا اصلاح می‌نماید بردارید. البته این احتیاج به کوشش و صرف وقت دارد.
البته شما ممکن است از انتقاد شدن بترسید زیرا احساس می‌کنید که به علاقه و حمایت دیگران نیاز دارید، مشکل اینجا است که شما تمام انرژی و کوشش خود را صرف خوشحال کردن دیگران می‌کنید و برای خودتان چیزی باقی نمی‌ماند که خلاقیت نشان دهید و یک زندگی پر باری داشته باشید. عجب اینکه بسیاری از افراد ممکن است شما را فردی جالب و مورد علاقه نبینند، اما دوستان خوب شما همیشه شما را دوست خواهند داشت.
و اما چند راه ساده و تکنیک‌های کلامی. مثلاً اگر شخصی به شما حمله نماید شما چه می‌کنید:

- قدم اول: شما خود را به جای او بگذارید (Empathy) موقعیکه شخصی از شما انتقادی می‌کند و یا به شما حمله می‌کند ممکن است محرک او این باشد که به شما کمک نماید و یا قصد دارد شما را اذیت نماید. آنچه را که او می‌گوید ممکن است درست و یا نادرست باشد و یا چیزی بین ایندو. لیکن عاقلانه نیست که شما در ابتدا روی این موضوع تمرکز نمائید و در عوض از انتقاد کننده چند سوال ویژه بنمائید و هدفتان این باشد که واقعاً متوجه شوید منظور او چیست؟ در موقع پرسش کردن قضاوت نکنید و حالت دفاعی نگیرید پی در پی هر چه بیشتر از او اطلاعات ویژه‌ای را بگیرید. کوشش کنید که دنیا را از چشم‌های انتقادی او ببینید. اگر فرد حمله کننده برچسب‌های گنگ و توهین‌آمیز نمود از او بخواهید بیشتر در مورد خاصی صحبت نماید و شما خوب توجه کنید که چه چیزی را در مورد شما دوست ندارد. این مانورهای اولیه باعث می‌شود که انتقاد از شما دور شود و تبدیل به یک واکنش دو جانبه شود و منتقد همکار و شریک شما شود. وقتی شما پرسش‌های ساده‌ای بنمائید، احتمال کاهش طرد خود را کامل کرده‌اید.

- قدم دوم: می‌توانید فرد منتقد را خلع سلاح نمائید. اگر شخصی به شما توهین و یا حرف نامربوطی زد شما 3 راه دارید. اول می‌توانید بایستید و شما نیز به او حرف‌های نامربوطی بزنید. حاصل این نوع تعامل دعوا و تخریب شخصیت هر دوی شما می‌شود. راه دوم اینست که محلی به او نگذارید و نایستید و براه خود ادامه دهید. حاصل این عمل توهین به شما و از دست دادن خودباوری‌تان می‌شود.

- قدم سوم: محکم بمانید و با مهارت طرف مقابل را خلع سلاح نمائید. به نظر می‌رسد که راه سوم بهترین و رضایت‌بخش‌ترین باشد. در اینجا شما برنده هستید و رقیب شما نیز بسیاری از مواقع احساس برنده شدن می‌کند. و اما چگونه این موضوع کامل می‌شود. اعم از اینکه منتقد شما درست و یا غلط باشد شما راهی را پیدا کنید که با او موافقت نمائید. تصور نمائید که منتقد در ابتدا درست گفته است و شما به او می‌گویید درست است و حق با شما است. مثلاً ممکن است من پشت سر شما حرف زده باشم. اما باور کنید که هدف من آزار دادن شما نبوده است. قبول دارم غیبت کردن به هر نحو نادرست و اشتباه است.
حال فکر کنید شخصی که به شما حمله انتقادی کرده است نادرست بوده و اعتباری نداشته است. حالا اگر این غیرمنطقی باشد که شما باید رفتار خود را تغییر دهید. چگونه می‌توان با شخصی موافقت کرد وقتی که شما احساس اطمینان می‌کنید که آنچه او گفته بی‌مورد و خطا بوده است. شما می‌توانید با اصل موضوع موافقت نمائید و یا می‌توانید بپذیرید که عصبانیت شخص دلیل برداشت و دید او از قضیه بوده است. خلاصه اینکه:
1- راهی پیدا کنید که با آنچه او گفته است موافقت نمائید.
2- از گرفتن حالت دفاعی و یا طعنه و گوشه‌زدن به او پرهیز نمائید.

3- همیشه و د‌ر همه حال حقیقت را بگوئید.