نچروپاتی-10
سندرم متابولیک‌، که در گذشته با عنوان "سندرم ایکس" شناخته می‌شد، مجموعه‌ای از اختلالات شامل چاقی شکم‌، فشار خون بالا‌، تری گلیسیرید و کلسترول بالا و یا گلوکز ناشتای بالا‌، و مقاومت به انسولین می‌باشد که در فرد به طور همزمان اتفاق می‌افتند و خطر بیماری‌های قلبی‌، سکته مغزی و دیابت را افزایش می‌دهد. داشتن تنها یکی از مشکلات مذکور خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت را بالا می‌برد. ولی داشتن همزمان چند اختلالِ همزمان، خطر را چند برابر می‌کند. مثلاً داشتن همزمان سه ویژگی سندرم متابولیک تقریباً احتمال حمله قلبی یا سكته مغزی را دو برابر و احتمال ابتلا به بیماری قلبی بدون علامت را بیش از سه برابر می‌کند.
تحقیقات زیادی بر روی این سندرم صورت گرفته و نشان می‌دهد این اختلال در جوامع انسانی در حال رشد است‌. به طوری‌که بر طبق تحقیقات اخیر، بیش از نیمی از افراد بالای 60 سال در طبقه‌بندی سندرم متابولیک قرار می‌گیرند و تقریباً حدود 25 درصد از کل جمعیت دارای سندرم متابولیک هستند.
محققان معتقدند که مقاومت به انسولین عامل اصلی بروز این سندرم است و مسئول تغییرات متابولیکی (سوخت و سازی) بدن می‌باشد. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ترشح می‌شود و به انتقال گلوکز از خون ما به داخل سلول‌های بدن کمک می‌کند، سپس سلول‌ها می‌توانند از گلوکز برای انرژی بدن استفاده کنند. سلول‌های بدن در افرادی که "مقاومت به انسولین" دارند، به انسولین پاسخ نمی‌دهند و درنتیجه گلوکز نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود. پس لوزالمعده مجبور می‌شود با ترشح انسولین بیشتر به ورود گلوکز به سلول‌های بدن کمک کند، در نتیجه در این افراد سطح انسولین و گلوکز در خون بالاتر از حد طبیعی است و سطح انسولین بالا باعث افزایش میزان تری‌گلیسیرید و کلسترول خون می‌گردد. این افزایش باعث اختلال عملکرد کلیه گردیده و منجر به افزایش فشار خون می‌شود. بعلاوه این سطح انسولین بالا منجر به ذخیره‌سازی چربی در اطراف شکم و چاقی شکم می‌شود. مجموعه این عوامل خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت و تصلب شرائین و عوارض آنها را به شدت افزایش می‌دهد.
پس کلید اصلی، مدیریت سندرم متابولیک و جلوگیری از عوارض و اختلالاتی است که به دلیل مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود و ما می‌توانیم با بهبود و تغییر در تغذیه و شیوه زندگی به طور قابل توجهی از آن جلوگیری کنیم.
 
علائم ونشانه‌ها
• چاقی شکم (شکم گرد و بزرگ)
• فشار خون بالا می‌رود
• گلوکز ناشتا افزایش می‌یابد
• تری گلیسیرید بالا و اچ دی ال کم می‌شود
• مقاومت به انسولین وجود دارد
 
عوامل خطر (ریسک فاکتورها)
• سن: سندرم متابولیک بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می‌شود، اما پیری باعث آن نمی‌شود بلکه عواملی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند مثل عدم فعالیت و چاقی بیشتر در افراد مسن وجود دارند.
• داشتن فشار خون بالا‌، بیماری قلبی یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک.
• سابقه دیابت: کسانی که سابقه خانوادگی دیابت دارند یا زنانی که سابقه دیابت حاملگی دارند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• عدم فعالیت فیزیکی و ورزش باعث کاهش حساسیت بدن به انسولین می‌گردد.
• چاقی: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 25 خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهد.
• رژیم غذایی بی‌کیفیت یعنی داشتن رژیم غذایی دارای میزان قند بالا مثل مصرف غذاهای دارای نشاسته و قند فراوان.
• نژاد: اسپانیایی‌ها و آسیایی‌ها بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
 
کودکان و سندرم متابولیک
سندرم متابولیک یک مشکل در حال افزایش در بین جوانان است که دلیل اصلی آن شیوع چاقی در بین آنان می‌باشد. بیش از نیمی از کودکانی که چاق هستند دارای ویژگی‌های سندرم متابولیک هستند که آنها را در معرض خطر جدی بیماری‌های قلبی‌، دیابت و مرگ زودرس قرار می‌دهد.
با این حال‌، مطالعات نشان داده‌اند که درصورت ورزش منظم و خوردن غذای سالم، وزن آنها کاهش یافته و در وضعیت فشار خون، کلسترول و قند خون آنها بهبود ایجاد می‌شود.
 
توصیه‌های غذایی
چه خوراکی‌هائی بخوریم؟
• دارچین حاوی ترکیباتی است که باعث کاهش میزان قند خون می شود. روزانه نصف قاشق مرباخوری یا دو ونیم گرم.
• كروم برای تنظیم قند خون ضروری است و به طور کلی در مخمر آبجو، غلات (بخصوص جوانه گندم)‌، پیاز و سیر وجود دارد.
• پروتئین حیوانی بدون چربی (مرغ وماهی) و چربی‌های سالم (روغن زیتون وآجیل‌) به کاهش سرعت هضم غذا کمک می‌کنند.
• استویا یا زایلیتول (Stevia or Xylitol) جایگزین خوب برای قند و شکرمی‌باشند.
• کربوهیدرات‌های حاوی فیبر بالا مانند غلات کامل (آرد گندم سبوس‌دار، جو، برنج قهوه‌ای)‌، سبزیجات ، میوه‌ها و حبوبات به ثبات قند خون کمک می‌کنند.
 
از چه خوراکی‌هائی اجتناب کنیم:
• نوشیدن مشروبات الکلی، میزان نوشیدن آنها هم می‌تواند موجب کاهش و هم افزایش قند خون شود. بنابراین از مصرف آنها خودداری کنید و یا اگر می‌نوشید مقدار مصرف را به حداقل برسانید.
•از نوشیدنی‌های گازدار خوداری کنید.
• از خوردن غذاهای فرآوری شده و غذاهای دارای کالری بالا به خصوص ازچربی و نشاسته تصفیه شده خودداری کنید. زیرا دارای ارزش غذایی کم هستند.
• مصرف کربوهیدرات‌های با شاخص گلیسمیک بالا یا مواد قندی که به سرعت باعث بالا رفتن قند خون می‌شوند مانند نان سفید، غلات تصفیه شده (‌بدون سبوس)، سیب‌زمینی‌، برنج سفید‌، و خوراکی‌های دارای شکر فراوان مثل شیرینی‌، کلوچه‌، نوشابه باعث افزایش سریع قند خون و نیز انسولین می‌شوند.
• مصرف نمک را به حداقل برسانید زیرا می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود و یا آن را بدتر کند. به جای نمک می‌توان از طعم‌دهنده‌ها و ادویه‌های گیاهی استفاده کرد.
• چربی اشباع شده (محصولات حیوانی مانند گوشت و لبنیات) و چربی‌های ترانس (روغن‌های هیدروژنه) و غذاهای سرخ شده باعث اختلال در کنترل قند خون می‌شوند.
 
پیشنهادات شیوه زندگی
• به طور مرتب ورزش کنید زیرا این امر می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش وزن کمک کند. روزانه سی دقیقه تا یک ساعت فعالیت متوسط مانندپیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا انجام دهید.
• ماهیچه کالری بیشتری نسبت به چربی می‌سوزاند و به مصرف قند وکنترل بهتر انسولین کمک می‌کند. بنابر‌این‌ ورزش‌های قدرتی بر روی عضلات بدن مانند قفسه سینه، ستون فقرات، شانه‌ها‌، شکم و اندام‌ها به افزایش تحمل و مقاومت بدن کمک می‌کند.
• وزن اضافی خود را کم کنید. کم کردن حتی 5 تا 10 درصد از وزن اضافی می‌تواند حساسیت بدن به انسولین را بهبود دهد و نیز سبب کاهش فشار خون و کلسترول شود.
• سیگار نکشید زیرا سیگار مقاومت به انسولین را بدتر می‌کند و همچنین خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
• استرس خود را مدیریت کنید. استرس باعث آزاد شدن هورمون‌هایی می‌شود که حساسیت به انسولین را مختل می‌کنند.
یوگا‌، مدیتیشن و سایر تکنیک‌های آرامش‌بخش را امتحان کنید.