"فریدریش روزن" (Friedrich,Rosen)
فریدریش آلمانی در روز سی‌ام اوت 1856 میلادی درشهر "لایپزیک" آلمان متولد شد. پدرش "گئورگ روزن" و عمویش "فریدریش اوگوست روزن" هردو شرق‌شناس بوده‌اند. دوران کودکی و نوجوانی را نزد پدرش که در آن زمان "کنسول" کشور پروس (نام پیشین آلمان) در شهر بیت‌المقدس بود، در تصرف کشور عثمانی قرار داشت گذرانید ودر آن محیط چند زبانه (آلمانی، انگلیسی، عربی و ترکی) پرورش یافت. وی در دانشگاه‌های "برلین"، "لایپزیک" ، "گوتینگن" و "پاریس" به مطالعه زبان‌های جدید وشرقی پرداخت و مدتی به عنوان معلم خصوصی در خانه"لرد دافرین" (Lord Dufferin) نایب‌السلطنه حکومت بریتانیا در هند تدریس می‌کرد. او علاقه زیادی به ادبیات شرقی و فرهنگ‌های رایج داشت در سال 1887م. مدرس زبان‌های فارسی وارد و در مدرسه زبان‌های برلین بود. در 1890 به علت اختلاف با مدیر مدرسه از تدریس کناره گرفت و به بخش کنسولی خدمات دیپلوماتیک انتقال یافت نخست در سر کنسولگری پروس در بیروت و سپس در سفارت پروس در تهران به کار پرداخت. در سال 1898 م. کنسولگری آلمان را در بغدادافتتاح کرد و در همان سال به سمت کنسول در بیت‌المقدس بر‌گزیده شد از سال 1900تا 1908 در سمت‌های دیپلوماتیک برای آلمان در شهر‌های "ادیس آبابا" و "طنجه" خدمت کرد و در سال 1908 به عنوان سفیر به ایران آمد. دوباره از سال 1910تا 1921 م. در"بخارست" و و لیسبون و لاهه سفیر بود درسال 1921 به سمت وزیر خارجه آلمان منصوب شد و پس از انعقاد پیمان صلح با آمریکا در همان سال از سمت‌های دولتی کناره گرفت و از آن زمان تا 1934 رئیس انجمن شرق‌شناسی آلمان بود ودر سال 1935 در سفری که به چین کرد درهمان جا در‌گذشت (1).
در دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا فارسی مقاله‌ای در شرح حال فردریش روزن وجود دارد که در اینجا به عرض خوانندگان می‌رسد. مقاله ویکی‌پدیا حاکی است که فردریش روزن تولدش در 30 اوت 1856 در لایپ زیک آلمان بوده و فوتش در 27نوامبر 1935 در شهر پکن پایتخت چین اتفاق افتاده او دوران کودکی را در شهر قدس فعلی (بیت‌المقدس) سابق که پدرش کنسول آلمان در آنجا بوده گذشته است. در سال 1887معلم زبان فارسی واردو در دانشگاه هومبلت آلمان بود در 1890 به وزارت خارجه آلمان رفته و جایگزین پدرش در آن وزارت خانه شده و در بیروت و تهران به سفارت رفته و کتاب گرامر مدرن زبان فارسی را با کمک مالی ناصرالدین شاه ایران به چاپ رسانیده و در سال 1899 با همراهی گرترود‌بل باستان‌شناس انگلیسی به بیت‌المقدس سفر کرد. در سال 1921 یوزف ویرت صدر اعظم آلمان او را در دولت خود به سمت وزارت امور خارجه بر‌گزید ولی در اکتبر همان سال از کلیه خدمات دولتی کناره گرفت و به کار خاورشناسی پرداخت و از کارهای بسیار مهم او ترجمه رباعیات خیام به زبان آلمانی است. اودر سال 1935 در سفری که به چین کرد در شهر پکن ودر تاریخ 17 نوامبر در‌گذشت. (2).
نگاهی به آثار ایران‌شناسی فردریش روزن:
2- دستور زبان محاوره‌ای فارسی نوین ((Modern Persian Colloquial Grammar چاپ 1898.
3- مقاله‌ای علمی از عمر خیام (Ein Wissenschaftlicher Aufastz Umar –I Khayyam).چاپ 1925.
7- تاثیر جریان‌های معنوی بر تاریخ سیاسی ایران ( Der Einfluss geistiger Stromungen auf die Politische Geschichte Persiens )چاپ 1922. و مقالات وکتب دیگری.
فردریش یوهان میشائیل روکرت (Friedrich Johann .Micheal, Ruckert)
وی در 16 ماه مه 1788 میلادی در شهر "شواینفورت"(Sehwein Furt) آلمان دیده به جهان گشود پس از تحصیلات دبستانی و دبیرستانی وارد دانشگاه "وورتسبورگ" گردید و رشته تحصیلی حقوق را بر‌گزید ولی پس از یک سال به رشته زبان‌شناسی و فلسفه روی آورد. در سال 1808م. برای ادامه تحصیل به دانشگاه "هاید‌لبرگ" رفت و در 1811 موفق به اخذ درجه دکتری گردید و دوسال هم مدرس زبان‌های باستانی در دانشگاه "ینا" بود از سال 1814 فعالیت ادبی خود را با نام مستعار "فرا یموند رایمار"(Freimund Raimar) آغاز کرد. در سال 1817م. به ایتالیا رفت و در راه بازگشت در شهر"وین" با "یوزف هامر پور‌گشتال" (Josef Hammer Purgestall) آشنا شد و همین آشنائی زمینه را برای علاقه‌مند‌ی بیشتر او به زبان و ادبیات فارسی فراهم آورد. از سال 1826 تا 1841 استاد زبان‌های شرقی در دانشگاه "ارلانگن" و از 1841تا1848م. استاد زبان‌های شرقی به ویژه فارسی و عربی در دانشگاه برلین بود. روکرت بسیاری از اشعار فارسی، عربی، هندی و چینی را ترجمه یا از آنها اقتباس کرده است و ترجمه‌های او برای نخستین بار موجب پیدایش غزل در ادبیات آلمان گردید. "روکرت" یکی از پیشگامان شاعران آلمانی است که با تسلطی که بر زبان آلمانی داشت با روش عالی و به طرز اشعار یونانی شعر می‌سروده است. او تحت تاثیر حافظ کتابی به نام "گل‌های شرقی" سرود و در سال 1822 منتشر کرد و در آن کتاب هشتاد غزل و سی رباعی از "حافظ" را به صورت منظوم و با رعایت قافیه اصلی به زبان آلمانی ترجمه کرده است و آثارش در مورد شرق بسیار است سرانجام"روکرت" در سال 1866م. در شهر "نیوزس" (Neuses) بدرود جهان گفت.(1)
دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا در مدخل فردریش روکرت نوشته است که فردریش روکرت آلمانی از بنیان‌گذاران شرق‌شناسی آلمان است. جایزه ادبی هم به نام "فردریش روکرت" وجود دارد که هر سه سال به نویسنده‌ای اعطا می‌شود. روکرت ابتدا در رشته علم حقوق و بعد در رشته زبان‌شناسی و زیبائی‌شناسی ادامه تحصیل داد در پائیز 1817 به ایتالیا سفر کرد و در آنجا با بسیاری از هنر‌مندان آلمانی مقیم رم آشنا شد او در موقع بر‌گشت به رم از طرق وین اطریش به آلمان آمد وسالهای 1817تا 1818 طی اقامت در وین با "یوزف فون هامر‌پور گشتال" دیپلمات و شرق‌شناس اطریشی و مترجم غزلیات حافظ ارتباط پیدا کرد و از او زبان فارسی آموخت وی علاوه بر زبان فارسی زبان‌های یونانی باستان، لاتین، سانسکریت، عربی و ترکی تسلط داشت و نخستین کسی است که شیوه غزل‌سرائی را در آلمان به وجود آورد و فردریش روکرت غزلیاتی از مولانا جلال‌الدین بلخی و بخش‌هائی از شاهنامه فردوسی و گلستان و بوستان سعدی را به زبان آلمانی ترجمه کرده است. از کارهای برجسته او یکی هم ترجمه قرآن به آلمانی است (2).
در سایت اینترنتی ایران قلم نت مقاله‌ای درباره این خاور‌شناس نامی آلمان آمده که کوتاه شده آن چنین است: فردریش روکرت شاعر معروف آلمانی و پدر شرق‌شناسی آلمان در سال1819 غزل را وارد ادبیات آلمان کرد که در قرن 19 این قالب شعری در میان شاعران آلمانی طرفداران زیادی پیدا کرد در زمان جوانی روکرت ناپلئون به آلمان حمله کرد و آنجا را به اشغال خود در‌آورد وروکرت در کنار سایر جوانان آلمان با ارتش بیگانه به مبارزه پرداخت. او از غزلیات حافظ مولانا جلال‌الدین رومی رباعیات عمر خیام بخش‌هائی از شاهنامه و گلستان و بوستان سعدی و خمسه نظامی و برخی از سوره‌های قرآن و مقامات حریری را به آلمانی ترجمه نمود و گزیده‌هائی از ترانه‌های گیلانی و مازندرانی را هم به زبان آلمانی بر‌گردانید و او را پایه‌گذار خاورشناسی آلمان می‌دانند. (3).
در سایت مجله بخارا چاپ تهران هم نوشته‌اند که یکصد و یکمین شب از شب‌های بخارا که به فردریش روکرت شاعر و مترجم و ایران‌شناس آلمانی اختصاص داشت در غروب روز دوشنبه 29آبان 1391 مطابق 19 نوامبر 2012 با همکاری موسسه فرهنگی و هنری ملت و سازمان فرهنگی یونسکو در محل کانون زبان فارسی بر‌گزار شده است. (4). ناگفته نماند که فریدریش روکرت به علت تسلط به زبان‌های مختلف آثار خاورشناسی بسیاری در مورد ایران و چین و هند و غیره داشته که فقط آثار ایران‌شناسی او را در این جا معرفی می‌نمایم.
نگاهی اجمالی به آثار ایران‌شناسی فریدریش روکرت:
1- صرف ونحو و شعر و بلاغت ایرانیان چاپ اول 1828 و1827و بار دوم 1874 چاپ شده است (تاریخ ادبیات ایران ادوارد براون از فردوسی تا سعدی) ترجمه فتح‌الله مجتبائی ص37 چاپ پنجم انتشارات مروارید 1373).
2- چهل ودو غزل از مولانا جلال‌الدین رومی چاپ 1821.
3-گل‌های تازه شرقی چاپ 1822. شعر حکایات فارسی چاپ 1823.
4- خلاصه‌ای از اسکندر‌نامه نظامی چاپ 1823.
5- رباعیات حافظ چاپ1940.
6- مقامات حریری (ترجمه)چاپ 1826.
7- شعرهای روستائی، سعدی سخن می‌گوید (ترجمه) چاپ 1828.
8- آتش باکو چاپ 1835.
9-گزیده دیوان اشعار جامی (ترجمه) چاپ 1845.
10- ترانه‌های مازندرانی، ترانه‌های گیلانی، خروس جنگی شکست خورده چاپ 1852.
11- تمثیل‌های فارسی چاپ 1853.
12- ملاحظاتی درباره چاپ نخست شاهنامه فردوسی (نقد) چاپ 1856.
13- گزیده‌هائی از اشعار عاشقانه جامی چاپ.
14- قرآن (ترجمه) چاپ 1995.
15- شعری از حافظ چاپ 1890.
16- شاهنامه فردوسی (ترجمه) چاپ 1890.
17- ترانه‌های محلی شمال ایران (ترجمه) چاپ 1890.
18- گزیده‌ای از دیوان سعدی (ترجمه) چاپ 1971.
19- اشعاری از گلستان سعدی (ترجمه) چاپ 1897.
20- غزلیات حافظ (ترجمه) چاپ 2001.
21- غزلیات عرفانی جلال‌الدین رومی (ترجمه با همکاری) چاپ 1919.
22- امثال وحِکًم‌های فارسی ترجمه فریدریش روکرت چاپ 1980
23- رستم و سهراب (ترجمه)1838. و بسیاری از کتب و مقالات درباره ادبیات ایران و هند و چین وعرب.
منابع وماخذ:
1- محمد رستمی: ایرانشناسان و ادبیات فارسی صص429-428. چاپ تهران 1390 از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- ویکی‌پدیا فارسی مقاله فریدریش روزن.
3- ایران قلم نت( Iran Ghalam net) مقاله فردریش روکرت.
4- سایت اینترنتی مجله بخارا مقاله بر‌گزاری شب بزرگداشت فریدریش روکرت.
 |
